Interview in KvK Magazine Eigen Bedrijf
Ondernemen is je hoofd erbij houden. En je hart. Of is het andersom? Lenette Schuijt, pleitbezorgster van het bezield zakendoen, vindt die scheiding tussen gevoel en verstand kunstmatig. Zij constateert, steeds vaker, een integratie tussen hoofd en hart. Bezield zakendoen wint terrein.
Lenette Schuijt zet zich in voor meer menselijkheid in organisaties. Als coach, manager en consultant. Ruim tien jaar geleden schreef ze het boek De Kracht van Bezieling. Bedrijven waren er nauwelijks rijp voor, praten over bezieling was not done. Maar het tij is gekeerd. Bezield zakendoen kleurt inmiddels de bedrijfsvoering van menig groot bedrijf. “Mensen willen niet langer alleen maar geld verdienen,” verklaart Schuijt, “het moet ook ergens over gaan.” Niks nieuws onder de zon voor ondernemers uit het MKB. Passie is hun drijfveer. Zo begint het. Maar hoe mixen zij gevoel en verstand om ook op langere termijn koers te blijven houden?
Meesterbakker en hofleverancier Carl Siegert uit Harmelen nam twintig jaar geleden het toen ruim honderd jaar oude familiebedrijf van zijn vader over, gooide het direct over een andere boeg en schakelde over op biologisch brood. Inmiddels bakt hij zo’n tienduizend broden per uur en levert aan de horecagroothandel in Nederland, België en Engeland. Waarom stapte hij ooit af van de traditionele familiebakkerij? “Ik wilde me onderscheiden. Mijn toenmalige vriendin, later mijn vrouw, at toen al biologisch brood. Zelf vond ik het niet te eten en dacht: ‘Dat kan ik beter’” Later in het gesprek volgen meer argumenten, zakelijk: Siegert wilde zich concentreren op waar hij goed in was, zocht een niche in de markt en: zag zichzelf niet iedere ochtend zo vroeg opstaan.
Hanneke van Gompel begon, na een carrière van vijftien jaar bij IBM, negen jaar geleden haar eigen coachingspraktijk. Een praktische beslissing, ingegeven door haar persoonlijke situatie. Werk en zorg waren zo gemakkelijker te combineren. Vier jaar later bracht een zwaar ski-ongeluk een ommekeer in haar ondernemersschap. Haarscherp zag ze haar valkuilen. Haar ego draaide tot dan toe overuren. Steeds steviger managementfuncties bij IBM, grote bedrijven die haar vervolgens doorlopend inhuurden voor interim-functies, workshops, coaching. “Superleuk en interessant. Ik werd overal geëerd en geaaid, zwelgde in succes. Maar zat tegelijkertijd in een ratrace, verkocht mijn ziel en luisterde daardoor niet naar mijn innerlijke stem. Was dít wat ik werkelijk wilde?” Sindsdien werkt Hanneke vanuit een persoonlijke missie: “Binnen het bedrijfsleven verbind ik het spirituele met het zakelijke. Die twee kijken nog steeds vies naar elkaar.”
Twee ondernemers die beiden besloten het ‘anders’ te gaan doen. Siegert volgde daarbij vooral zijn ‘onderbuikgevoel’. Van Gompel, ontdekte, gedwongen door de situatie, dat ze haar gevoelens een plek wilde geven binnen het ondernemerschap. In beide gevallen ook bleken gevoel en verstand dicht bijelkaar te liggen. Siegert: “Mijn product staat nummer één, maar zonder marketing kom je als ondernemer nergens.” En Van Gompel kan het zich juist dankzij haar jarenlang opgebouwde kennis en ervaring in het bedrijfsleven permitteren om spiritualiteit in het zakenleven te stimuleren.
Volgens Lenette Schuijt is het hand-in-hand gaan van
verstand en gevoel juist iets dat de ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf kenmerkt. “Daar is de lijn tussen ideeën en geld verdienen kort. Een gezegende positie.” Tegelijk krijgt idealisme steeds meer plek. Vooral jonge ondernemers vragen zich volgens Schuijt vaker af wat ze met hun bedrijf bijdragen aan de wereld. “Vroeger voldeden actiegroepen om je idealen vorm te geven, nu zoeken mensen eerder naar een zakelijke vorm.”
Je hart laten meespelen in het zakendoen was bij de vader van Carl Siegert bijvoorbeeld nauwelijks een issue. “Hij werkte keihard, op de automatische piloot, leefde met de waan van de dag, meed risico’s,” vertelt zijn zoon. Ondanks groot respect voor zijn vader, is Siegert zelf meer iemand van ‘pak je kansen’. “De wereld is veranderd, de markt grootschaliger geworden, ons vak arbeids- en kapitaalintensiever. Wil ik over vijf jaar verdubbeling van omzet? Dan moet ik nu bedenken of ik machines moet aanschaffen, een pand huren.” Rationeel, maar ook idealistisch. Want Siegert ziet het als zijn ‘taak’ om te groeien. “Ik wil mijn mensen een dynamische omgeving blijven bieden.”
Volgens Schuijt is het trouwens bijna altijd zo dat mensen een beslissing zeggen, of lijken, te nemen volgens hun ratio. “Ga je dat achteraf ontleden, dan blijkt het gevoel voor negentig procent te hebben meegespeeld.” Het kan ook gevaarlijk zijn, dat te zeer varen op gevoel. Schuijt noemt het voorbeeld van een ondernemer die niets liever zag dan dat zijn eigenhandig opgebouwde familiebedrijf binnen de familiekring zou worden voortgezet. Met lede ogen moest hij toezien hoe dat anders uitpakte toen bleek dat zijn zoon over te weinig ondernemerstalent beschikte. Ander voorbeeld: bedrijven met meerdere familieleden aan het roer. Schuijt: “Samen een koers uitstippelen botst vaak met oude familiepatronen waardoor emoties hoog kunnen oplaaien.”
Ondernemer, beroemd goochelaar en televisiepresentator Hans Kazàn, ondervond op snoeiharde wijze hoe het blindelings vertrouwen op gevoelens –noem het eerder dromen- hem op de rand van de afgrond bracht. In 2006 opende hij in het Spaanse Torremolinos zijn Magic Palace. Toen de belangrijkste investeerder zich een half jaar later terugtrok, was ie failliet. De geestelijke klap was groot. Wat Kazán in een heel leven had gespaard, werd ‘m in vier maanden ontnomen. Terugkijkend begrijpt hij soms nog niet hoe dat heeft kunnen gebeuren. “Ik ben iemand die alles altijd zes keer controleert.” Leerzaam was het wel. “Ik zal nooit meer klakkeloos een contract tekenen.” Gesteund door zijn vrouw –“…met haar trouwen was de beste beslissing van mijn leven”- ging Kazán door een donkere tunnel. Maar de passie voor zijn vak en het ondernemerschap bleef. “Bij ieder nieuw project denk ik nog steeds: ‘Dit gaan we doen!’” Kazàn blikt inmiddels laconiek terug op zijn Spaanse avontuur: “Iedere stap is een stap naar het volgende. Ik blijf altijd geloven dat er nieuwe mogelijkheden komen. Ondernemen is toch juist doorgaan waar anderen opgeven?”
Onderzoek naar de verschillende drijfveren achter het nemen van beslissingen, is er nauwelijks. Lenette Schuijt noemt het boek Emotiemarketing van Susanne Piët waarin Piët ervoor pleit om gevoelens een plek te geven in het zakendoen. “Niet de emoties die talkshows en tv-programma’s ons laten zien. Daar zitten bedrijven niet op te wachten. Wél het managen van je gevoelens om te leren deze verstandig en op het juiste moment in te zetten.” Schuijt schetst drie typen ondernemers, ingedeeld naar de manier waarop ze met hun gevoelens omgaan. Allereerst de relatief laag opgeleidde autodidacten, met hart en ziel verpand aan hun bedrijf dat ze door keihard werken hebben opgebouwd. Schuijt: “Ze blijven dikwijls onzeker, maar komen daar wel voor uit. Vooral bij overname of instroom van jonge, talentvolle medewerkers vinden ze het vaak lastig om hun emoties te hanteren.” Type twee zijn de gepassioneerden. Ondernemers die vaak hun neus stoten en toch onbesuisd blijven. “Je zou ze toewensen dat ze wat meer wijsheid ontwikkelen. Ervaringen uitwisselen met gelijkgestemden in andere branches kan daarin helpen.” En als laatste de jonge ondernemers, de soapgeneratie, met vaak wat oppervlakkige of geïmiteerde emoties. “Je gunt ze hun butsen en deuken, en natuurlijk ook hun successen” zegt Schuijt, “maar hoopt wel dat die bijdragen aan verdieping van hun gevoelens.”
Afgaan op je verstand of je gevoel? Los van elkaar zijn ze beide onvoldoende, weet Schuijt. Het gaat om de balans. En die kun je alleen vinden door te doen. Je twijfels te overwinnen zoals Carl Siegert dat deed toen hij nachtenlang wakker lag van een ogenschijnlijk tonnen-tekort: “Soms ben je zo op je bedrijf gefixeerd dat je daarmee zelf ‘zwarte sneeuw’ creëert. En dan gaat het erom dat je vertrouwen blijft houden: in jezelf, je product, de mensen om je heen.” En vooral ook door kansen te blijven zien en pakken. Hans Kazàns carrière heeft zich juist gevormd door in te spelen op gebeurtenissen zijn pad kruisten. “Mijn goocheltrucs tijdens de Ren-je-Rot show brachten me op het idee om goochelboekjes te gaan schrijven. Daardoor kwam ik in aanraking met uitgevers. Vervolgens ben ik videobanden gaan maken en goocheldozen gaan uitgeven.” Hoe hij zijn beslissingen nam, en neemt, de plek van zijn gevoel of verstand daarin, Kazàn is er niet bewust mee bezig. “Het is altijd een natuurlijk proces geweest. Bovendien kun je gevoel en verstand niet scheiden, net zo min als zakelijk en privé.” Passie en hartstocht blijven zijn drijfveren, ze tekenen Kazàn als mens. Al weet juist hij ook: “ …het is uiterst belangrijk dat je daarbij je verstand gebruikt.”
Hanneke van Gompel vond haar balans nadat ze, dankzij een ongeluk, voor het eerst van haar leven compleet afhankelijk werd van anderen. “Een grote les in het leren loslaten van controle en perfectionisme” noemt ze het. Dat schiep ruimte. Voor het eerst ervaarde Van Gompel hoe het was om een spelletje te doen met haar kinderen, kritisch naar haar eigen leven te kijken, gevoelens toe te laten. Ze ging zich verdiepen in spiritualiteit. Veranderde. Haar vriendinnen weet haar daardoor niet altijd meer te plaatsen. “Ze lachen: ‘Jij kunt in vervoering raken van een Louis Vuittontas, maar ook bezield worden door bezinning’. Ik weet inmiddels: die tas brengt me slechts kortstondig geluk, materie is niet zaligmakend.” De balans in haar werk verschoof van pure doelgerichtheid naar ‘bewust bezield’ doen. Vroeger timmerde ze een workshop voor 300% dicht, nu voor 100%. “Ik loop minder voorop, zoek meer verbinding met anderen, vraag vaker om hulp en geef zowel anderen als mijzelf meer de ruimte.”
Bezield zakendoen. Lenette Schuijt deed er onderzoek naar en kwam het verschijnsel met name tegen onder pragmatische jonge mensen die hun idealen in zakelijkheid willen omzetten, leidinggevenden die zelf een transformatie hebben doorgemaakt en daardoor weten wat ze in de wereld willen neerzetten, bij familiebedrijven gedreven door eigen waarden, en bij bedrijven die hun beslissingen toetsen aan wat ze willen uitstralen en hoe ze met hun klanten willen omgaan. Ze ontdekte nog iets anders: de twee grote bedreigers van bezieling bij ondernemers. “Zo hard werken dat je onvoldoende tijd hebt om energie op te laden. En afraken van het werk waar je goed in bent. Dat laatste zie je vaak bij bedrijven die succes hebben in de pioniersfase, en vervolgens mensen aannemen waardoor de ondernemer zelf leidinggevende wordt.”
Verstand, gevoel, wanneer luister je naar wat? Een recept is er niet. Of het moet zijn: doen, doorgaan en af en toe even stilstaan. Bewust kiezen. En vooral geloven in je zelf. Bakker Carl Siegert formuleert het zo: “Ik ben me er steeds bewust van dat een stuk van mijn toekomst maakbaar zou kunnen zijn.”